Sözleşmelerde Cezai Şart – İzmir Avukat

Sözleşme Ne Ola Ki?

Sözleşme dendiğinde muhtemelen bir çoğumuzun aklına yazılı kâğıt üzerinde ıslak imza atılan evraklar geliyor. Ama birçok durumda sözleşmenin hukuken geçerli olması için böyle bir şekil şartı yok. Duvara yazdığınız bir metin ve hatta sözlü olarak anlaştığınız hususlar da bir sözleşme kabul edilebilir.

Sözleşmenin hukuken bir “sözleşme” kabul edilebilmesi için en az iki kişi arasında kurulması, tarafların sözleşme kurma yönündeki iradelerini, karşılıklı ve birbirlerine uygun ifade etmeleri yeterli. Tabii bunun istisnaları bir yana, ispat kolaylığı açısından yazılı sözleşme kurmanın faydaları yadsınamaz.

Cezai Şartlar

Günlük hayatımızda farkında olarak veya olmadan aslında birçok sözleşme yapıyoruz. Bunların bir kısmı da büyük firmalar ile veya önceden hazırlanmış metinler. İçlerinde korkutucu olabilecek birçok cezai şartı da içeriyor. Peki bu cezai şart nedir, burada nelere dikkat etmek gerekir? Kısaca bahsedelim.

Cezai şart, borçlu kişinin (bu illa para borcu demek değil, bir işi yapma borcu da olabilir) yükümlülüklerini hiç veya gerektiği gibi ifa edilmemesi halinde alacaklıya bir miktar para ödenmesi yönünde yapılan bir düzenleme diyebiliriz.

Hem Pastam Dursun Hem Karnım Doysun

Sözleşmelerde aksi düzenlenmemiş ise Türk Borçlar Kanunu kapsamında alacaklı ya sözleşme konusu için yerine getirilmesini ya da cezai şart bedelinin kendisine ödenmesini isteyebilir. Burada bir seçim yapması gerekmektedir. Örneğin ya inşaatı tamamlayın ya da kararlaştırılan şu miktar cezai bedeli tarafıma ödeyin gibi.

Fakat emredici bir hüküm olmaması sebebi ile bunun aksi de kararlaştırılabilir. Sözleşmede belirtilerek hem inşaatın tamamlanması hem de belirtili cezai miktarın ödenmesi istenebilir.

Cezai Şartın İndirilmesi

Sözleşme serbestisi temel bir ilke olmakla birlikte orantısız ölçüde düzenlenen cezai şartlar hâkim kararı ile kendiliğinden indirilebilir. Bu sebep ile sözleşmede cezai şart belirlerken yapılan iş ile orantılı olması gerektiği de unutulmamalıdır. Fakat, tacirlere yönelik cezai şart maddesi sebebi ile tacir hâkimden olağanüstü bir güçlükte olmaması durumunda indirim talep edemez. Bu hak tacirler dışındaki kişilere yönelik tanınmıştır.

Tüketiciler Açısından Cezai Şartlar

Sözleşme düzenlenmesi esnasında özellikle güçsüz konumda olan işçi ve tüketici gibi kişilere yönelik bir takım kanuni korumalar da düzenlenmiştir. Örneğin Tüketici, belirsiz süreli veya süresi bir yıldan daha uzun olan belirli süreli abonelik sözleşmesini herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin istediği zaman feshetme hakkına sahiptir.

Bunun yanı sıra online satış veya taksit ile satış gibi birçok durumda tüketiciler belirli sürelerde (online satış için 14, taksitli satış için 7 gün) herhangi bir cezai bedel ödemeden sözleşmeden dönebilir. Bu istisnalara daha önceki yazılarımızda değinmiştir.

İşçiler Açısından Cezai Şartlar

Türk Borçlar Kanunu’nun 420nci maddesi “Hizmet sözleşmelerine sadece işçi aleyhine konulan ceza koşulu geçersizdir.” hükmünü getirmiştir. Bu itibarla işçi aleyhine konulan cezai şartlar geçersiz, işçi lehine konulan cezai şartlar ise geçerli kabul edilmelidir.         

Cezai şartın işçi ve işveren hakkında ve iki taraflı olarak düzenlenmesi gereği, işçi aleyhine kararlaştırılan cezai şartın işveren aleyhine kararlaştırılandan daha fazla olmaması sonucunu da ortaya koymaktadır. Başka bir anlatımla işçi aleyhine olarak belirlenen cezai şartın, koşulları ve ceza miktarı bakımından işverenin sorumluluğunu aşması düşünülemez. İki taraflı cezai şartta işçi aleyhine bir eşitsizlik durumunda, cezai şart hükmü tümden geçersiz olmamakla birlikte, işçinin yükümlülüğü işverenin sorumlu olduğu miktarı ve halleri aşamaz. 

Ticaret Hukukuna ilişkin diğer ilginizi çekebilecek çalışmalarımız;

İzmir Ticaret Avukatı