Mücbir Sebep Nedir? | İzmir Avukat | İzmir Hukuk Bürosu

Mücbir Sebep Nedir?

Mücbir sebep olayları genellikle doğal afetler veya düşmanlıkların patlak vermesi gibi tarafların kontrolü dışındaki belirli eylemler, olaylar veya durumlar olarak tanımlanabilir. Bir mücbir sebep maddesi, tipik olarak bir veya her iki tarafı, bu tür olayların meydana gelmesinin ardından bir şekilde sözleşmeyi yerine getirmekten mazur gösterir. Temel ilkesi, bir tarafın kontrolü dışında olan belirli olayların meydana gelmesi durumunda, söz konusu tarafın yükümlülüklerinin tamamını veya bir kısmını yerine getirmekten muaf tutulması veya askıya alma hakkına sahip olmasıdır.

Her ne kadar uygulamada ve sözleşmelerde sıklıkla karşılaşılmakta ise de mücbir sebebin tanımı ve şartlarına özel hukuk mevzuatında yer verilmemiştir. Bununla birlikte Vergi Usul Kanununda mücbir sebebe ilişkin bir düzenleme ile ilgili özel kanunlarda mücbir sebep ile karşı karşıya kalınmasına ilişkin kimi düzenlemeler mevcuttur.

Vergi Usul Kanunu

Madde 13 – Mücbir sebepler: 1. Vergi ödevlerinden her hangi birinin yerine getirilmesine engel olacak derecede ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk; 2. Vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olacak yangın, yer sarsıntısı ve su basması gibi afetler; 3. Kişinin iradesi dışında vukua gelen mecburi gaybubetler; 4. Sahibinin iradesi dışındaki sebepler dolayısıyla defter ve vesikalarının elinden çıkmış bulunması; gibi hallerdir.

COVİD-19 Mücbir Sebep Olarak Kabul Edilebilir Mi?

Covid-19 salgınının objektif olarak birçok hukuk sistemi ve sözleşme nezdinde mücbir sebep olarak kabul edilebilme yeterliliği olsa da, bu konunun her bir sözleşme nezdinde somut olayın özellikleri dikkate alınarak incelenmesi büyük önem teşkil etmektedir.

25 Ocak 2021 Mücbir Sebep Tebliği

25.01.2021 Tarihinde Resmi Gazetede Yayınlanan 524 Sıra Nolu Vergi Usul Tebliğ ile Gelen Değişiklik ile Kapsam Dahilinde Olan İşletmeler Mücbir Sebep Kalktıktan 26 Gün Sonra Vergi Beyannamesi Vermeye Başlayacak.

Bahse konu tebliğ kapsamında, COVİD-19 sebebi ile “ana faaliyet alanı itibarıyla İçişleri Bakanlığınca alınan tedbirler kapsamında geçici süreliğine faaliyetlerine tamamen ara verilmesine/faaliyetlerinin tamamen durdurulmasına karar verilen işyerlerinin bulunduğu sektörlerde faaliyette bulunan mükelleflerin 1/12/2020 tarihi (bu tarih dâhil) ila alınan karar kapsamında faaliyetlerine tekrar başlamaları uygun görülen tarih aralığında mücbir sebep halinde olduğunun kabul edilmesi uygun bulunmuştur.”

Söz konusu sektörlere “Sinema salonu, kahvehane, kıraathane, kır bahçesi, internet kafe, elektronik oyun salonu, bilardo salonu, lokal, çay bahçesi, halı saha, yüzme havuzu, hamam, sauna, lunapark faaliyetinde bulunan işletmeler” örnek gösterilebilir.

Bu kapsamda mücbir sebep halinde olduğu kabul edilen mükelleflerle ilgili olarak; kanuni verilme süresi mücbir sebep dönemine isabet eden ve bu dönemde verilmesi gereken Muhtasar Beyannameler (Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannameleri dâhil) ve Katma Değer Vergisi Beyannameleri ile “Form Ba-Bs” bildirimlerinin verilme ve söz konusu dönem içerisinde oluşturulması ve imzalanması gereken e-Defterlerin oluşturulma ve imzalanma ile aynı sürede Gelir İdaresi Başkanlığı Bilgi İşlem Sistemine yüklenmesi gereken “Elektronik Defter Beratları” ile e-Defterler ve bunlara ilişkin berat dosyalarının ikincil kopyalarının yüklenme sürelerinin mücbir sebep halinin sona ereceği tarihi izleyen ayın 26 ncı günü sonuna kadar ve bu beyannamelere istinaden tahakkuk eden vergilerin ödeme sürelerinin beyanname verme süresi uzatılan ilk dönemden başlamak üzere beyannamenin verilmesi gerektiği ayı izleyen aydan itibaren sırasıyla her bir dönem için takip eden ilgili ayın sonuna kadar uzatılması uygun bulunmuştur.

Mücbir Sebebe İlişkin Mevzuatımızda Bulunan Kimi Örnek Düzenlemeler

Türk Ticaret Kanunu

Madde 643 – Kanunen muayyen olan müddetler içinde poliçenin ibrazı veya protesto keşidesi bir devletin mevzuatı veya her hangi bir mücbir sebep gibi aşılması imkansız bir mani yüzünden mümkün olmamışsa bu muameleler için muayyen olan müddetler uzatılır.

Türk Borçlar Kanunu

Madde 228– Alıcıya ayıplı olarak devredilmiş olan satılanın ayıptan, beklenmedik hâlden  veya mücbir sebepten  dolayı yok olması  veya ağır biçimde  zarara uğraması, alıcının sözleşmeden dönme hakkını kullanmasını engellemez. Bu durumda alıcı, satılandan elinde ne kalmışsa onu geri vermekle yükümlüdür.

Madde 576- Otel, motel, pansiyon, tatil köyü gibi yerleri işletenler, konaklayanların getirdikleri eşyanın yok olması, zarara uğraması veya çalınmasından sorumludurlar. Ancak işletenler, zararın bizzat konaklayana veya onu ziyarete gelen ya da beraberinde veya hizmetinde bulunan kimseye yükletilebilecek kusurdan, mücbir sebepten ya da eşyanın niteliğinden doğduğunu ispat etmekle, bu sorumluluktan kurtulurlar.

Aşağıdaki çalışmalarımız da ilginizi çekebilir;