Gabin Nedir? | İzmir Avukat

Tanım olarak gabin nedir? “Aşırı yararlanma” anlamına gelmektedir. Bir sözleşmede karşılıklı olarak ifa edilen edimler arasındaki açık bir şekilde olan oransızlığı anlatmaktadır. Gabin durumunda taraflardan birinin zayıf durumundan kaynaklı olarak diğer tarafın bu durumdan yararlanmak istemesi sebebiyle aşırı yararlanma gerçekleşen tarafa oransızlığın giderilmesini isteme hakkı veren hukuki bir düzenlemedir. Bu şekilde sözleşmedeki tarafların edim dengesini sağlanmaya ve sözleşme özgürlüğünün kötüye kullanılmasının önüne geçilmeye çalışılır.

Sözleşme Özgürlüğü ve Sınırları:

Borçlar hukukunda kabul edilen genel ilke sözleşme serbestisidir. Bu ilke uyarınca kişiler, aralarındaki sözleşme içeriğini kanunda öngörülen sınırlar içerisinde serbestçe belirleyebilirler. Sözleşme hükümlerini istedikleri şekilde oluşturabilir, karşılıklı olarak istedikleri borcu yüklenebilirler. BK. 27. Maddesine göre;

kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı veyakonusu imkânsız olan sözleşmeler kesin olarak hükümsüzdür. Sözleşmenin bir kısmının bu nedenlerle hükümsüz olması, tüm sözleşmeyi hükümsüz hale getirmez. Ancak, hükümsüz kalan kısımlar sözleşmenin temellerini oluşturuyorsa, yani bu hükümler olmaksızın sözleşmenin yapılmayacağı açıkça anlaşılıyorsa, sözleşme tamamen hükümsüz olur.

Gabinin Unsurları:

Gabinin unsurları kanunda sınırlı sayıda sayılmıştır. Bunlar sözleşmede taraflardan birinin zor durumda kalması, deneyimsizliği iken karşı tarafın bundan yararlanmaya çalışması da diğer bir unsurudur. Bununla birlikte, bu zor durumda kalma, kişinin şahıs veya malvarlığını tehdit eden bir durumla karşımıza çıkmaktadır.

Gabinin Oluşması İçin;

1. Edimler arasında açık orantısızlık bulunması
2. Bu orantısızlık, taraflardan birinin zor durumda kalmasından, düşüncesizliğinden ya da deneyimsizliğinden kaynaklanmalı,
3. Diğer taraf, zarar gören tarafın bu halinden yararlanmış olmalıdır.

Kanun Maddesini İnceleyeccek Olursak:

Türk Borçlar Kanunu III. Aşırı yararlanma

MADDE 28- Bir sözleşmede karşılıklı edimler arasında açık bir oransızlık varsa, bu oransızlık, zarar görenin zor durumda kalmasından veya düşüncesizliğinden ya da deneyimsizliğinden yararlanılmak suretiyle gerçekleştirildiği takdirde, zarar gören, durumun özelliğine göre ya sözleşme ile bağlı olmadığını diğer tarafa bildirerek ediminin geri verilmesini ya da sözleşmeye bağlı kalarak edimler arasındaki oransızlığın giderilmesini isteyebilir. Zarar gören bu hakkını, düşüncesizlik veya deneyimsizliğini öğrendiği; zor durumda kalmada ise, bu durumun ortadan kalktığı tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde sözleşmenin kurulduğu tarihten başlayarak beş yıl içinde kullanabilir.

Gabinin Sonuçları:

Bir sözleşmede gabin söz konusu ise, sözleşme iptal olacak, edimler yerine getirilmeyecek ve varsa alınanlar da iade edilecektir. Bazı durumlarda ise örneğin kişinin malvarlığının artık elden çıkması gibi; bu durumlarda da gabine dayalı olarak dava açılacaktır.  Örnekle açıklayacak olursak, bir tapu iptal ve tescil davası için taşınmazın bulunduğu yer olan asliye hukuk mahkemesine başvurulacaktır. Gabin davası açılırken talebin tam ve doğru bir şekilde belirtilmesi, kanun maddeleri ve Yargıtay kararları ile desteklenmesi gerekmektedir.

Kanunumuzda gabin için bir ve beş yıllık süreler hak düşürücü süre olarak öngörülmüştür. Bir yıllık sürenin başlangıcı deneyimsizliğinden yararlanan kişinin bunu öğrenmesinden itibaren başlamakla birlikte her halükarda sözleşmenin kurulduğu andan itibaren beş yıl içinde gabin iddiası öne sürülmelidir.

Gabin ile İlgili Yargıtay Kararları:

T.C. YARGITAY 1. HUKUK DAİRESİ E. 2012/10938 K. 2012/10436 T. 01.10.2012:

Gabinden söz edilebilmesi için objektif unsur olan aşırı orantısızlıkla birlikte bir tarafın darda kalma, tecrübesizlik, düşüncesizlik hallerinin bulunması ve diğer tarafın da yararlanmak, sömürmek kastını taşıması şeklinde iki subjektif unsurun gerçekleşmesi gerekmektedir. Gabinin varlığı sömürülene 1 yıllık hak düşürücü süre içerisinde sözleşmeyle bağlı olmadığını bildirmek ve iptal davası açmak hakkı tanıyıp iddiasını her türlü delille ispat ile verdiklerini geri isteme hakkı tanır. Bununla birlikte gabin davası sürecinde öncelikle objektif unsurların üzerinde durulmalı, objektif unsur ispatlandığı takdirde kişilik, yaş, sağlık durumu, ekonomik gücü gibi subjektif unsurlar derinliğine araştırılmalıdır.

T.C. Yargıtay 1. Hukuk Dairesi Esas No:2014/2376 Karar No:2015/3233 K. Tarihi:4.3.2015:

Miras bırakanın ölüm tarihine bakıldığında terekesi elbirliği mülkiyetine tabiidir. Davada davacı dışında başka mirasçılar da bulunmaktadır. Terekeye karşı açılan mülkiyetten kaynaklanan haksız fiil niteliğindeki ehliyetsizlik, vekaletin kötüye kullanılması, hata, hile, gabin gibi davalarda tüm mirasçıların bir arada hareket etmesi, davayı birlikte açmaları yahut mirasçılardan birinin terekeye aide şeklinde dava açması halinde de tüm mirasçıların davada temsil edilmesi gerekmektedir. Ancak somut olayda davacılar hata-hile-gabin nedenlerine dayalı dava açmış olsa da davanın dinlenme olanağının bulunduğunu söylemek mümkün değildir.

T.C. Yargıtay 4.Hukuk Dairesi 25.1.1949 T. 1949/611 E. 1949/231 K.:

“Dava: Gabin, hata ve hile sebebi ile sözleşmenin feshi talebinden ibaret bulunmasına göre her biri Borçlar Kanunu’nun başka başka hükümlerine tabi gabin, hata ve hileden hangisine istinat ettiği davacıdan sorularak davası tavzih ettirilmek ve ondan sonra duruşma yapılmak lazımdır. Hükmün BOZULMASINA,”

Aşağıdaki çalışmalarımız da ilginizi çekebilir;