Maktu Vekalet Ücreti Nedir?

Maktu kelimesi Türk Dil Kurumu tarafından kesin olarak değeri biçilmiş olarak tanımlanmatadır. Yasal süreçlere ilişkin sıklıkla duymakta olduğumuz maktu vekalet ücreti de aslında değeri belirli olan vekalet ücreti anlamında kullanılmaktadır.

Yargılama süreçlerinde vekalet ücreti maktu ve nisbi olarak ikiye kategoride incelenmekte olup; maktu vekalet ücreti özellikle yargılama değerinin para ile ölçülemediği veya yargılama konusunun parasal bir karşılığı olmadığı durumlarda söz konusu olmaktadır. Nisbi vekalet ücretine ilişkin yazımızı buraya tıklayarak inceleyebilirsiniz.

Maktu vekalet ücretleri Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi ile düzenlenmektedir.

Ayrıca altı çizilmesi gereken bir husus da vekalet ücreti belirlenirken nisbi vekalet ücretine tabii dosyalarda vekalet ücretinin maktu ücretin altında olmaması gerektiğidir.

Aşağıdaki çalışmalarımız da ilginizi çekebilir;

Gabin Nedir? | İzmir Avukat

Tanım olarak gabin nedir? “Aşırı yararlanma” anlamına gelmektedir. Bir sözleşmede karşılıklı olarak ifa edilen edimler arasındaki açık bir şekilde olan oransızlığı anlatmaktadır. Gabin durumunda taraflardan birinin zayıf durumundan kaynaklı olarak diğer tarafın bu durumdan yararlanmak istemesi sebebiyle aşırı yararlanma gerçekleşen tarafa oransızlığın giderilmesini isteme hakkı veren hukuki bir düzenlemedir. Bu şekilde sözleşmedeki tarafların edim dengesini sağlanmaya ve sözleşme özgürlüğünün kötüye kullanılmasının önüne geçilmeye çalışılır.

Sözleşme Özgürlüğü ve Sınırları:

Borçlar hukukunda kabul edilen genel ilke sözleşme serbestisidir. Bu ilke uyarınca kişiler, aralarındaki sözleşme içeriğini kanunda öngörülen sınırlar içerisinde serbestçe belirleyebilirler. Sözleşme hükümlerini istedikleri şekilde oluşturabilir, karşılıklı olarak istedikleri borcu yüklenebilirler. BK. 27. Maddesine göre;

kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı veyakonusu imkânsız olan sözleşmeler kesin olarak hükümsüzdür. Sözleşmenin bir kısmının bu nedenlerle hükümsüz olması, tüm sözleşmeyi hükümsüz hale getirmez. Ancak, hükümsüz kalan kısımlar sözleşmenin temellerini oluşturuyorsa, yani bu hükümler olmaksızın sözleşmenin yapılmayacağı açıkça anlaşılıyorsa, sözleşme tamamen hükümsüz olur.

Gabinin Unsurları:

Gabinin unsurları kanunda sınırlı sayıda sayılmıştır. Bunlar sözleşmede taraflardan birinin zor durumda kalması, deneyimsizliği iken karşı tarafın bundan yararlanmaya çalışması da diğer bir unsurudur. Bununla birlikte, bu zor durumda kalma, kişinin şahıs veya malvarlığını tehdit eden bir durumla karşımıza çıkmaktadır.

Gabinin Oluşması İçin;

1. Edimler arasında açık orantısızlık bulunması
2. Bu orantısızlık, taraflardan birinin zor durumda kalmasından, düşüncesizliğinden ya da deneyimsizliğinden kaynaklanmalı,
3. Diğer taraf, zarar gören tarafın bu halinden yararlanmış olmalıdır.

Kanun Maddesini İnceleyeccek Olursak:

Türk Borçlar Kanunu III. Aşırı yararlanma

MADDE 28- Bir sözleşmede karşılıklı edimler arasında açık bir oransızlık varsa, bu oransızlık, zarar görenin zor durumda kalmasından veya düşüncesizliğinden ya da deneyimsizliğinden yararlanılmak suretiyle gerçekleştirildiği takdirde, zarar gören, durumun özelliğine göre ya sözleşme ile bağlı olmadığını diğer tarafa bildirerek ediminin geri verilmesini ya da sözleşmeye bağlı kalarak edimler arasındaki oransızlığın giderilmesini isteyebilir. Zarar gören bu hakkını, düşüncesizlik veya deneyimsizliğini öğrendiği; zor durumda kalmada ise, bu durumun ortadan kalktığı tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde sözleşmenin kurulduğu tarihten başlayarak beş yıl içinde kullanabilir.

Gabinin Sonuçları:

Bir sözleşmede gabin söz konusu ise, sözleşme iptal olacak, edimler yerine getirilmeyecek ve varsa alınanlar da iade edilecektir. Bazı durumlarda ise örneğin kişinin malvarlığının artık elden çıkması gibi; bu durumlarda da gabine dayalı olarak dava açılacaktır.  Örnekle açıklayacak olursak, bir tapu iptal ve tescil davası için taşınmazın bulunduğu yer olan asliye hukuk mahkemesine başvurulacaktır. Gabin davası açılırken talebin tam ve doğru bir şekilde belirtilmesi, kanun maddeleri ve Yargıtay kararları ile desteklenmesi gerekmektedir.

Kanunumuzda gabin için bir ve beş yıllık süreler hak düşürücü süre olarak öngörülmüştür. Bir yıllık sürenin başlangıcı deneyimsizliğinden yararlanan kişinin bunu öğrenmesinden itibaren başlamakla birlikte her halükarda sözleşmenin kurulduğu andan itibaren beş yıl içinde gabin iddiası öne sürülmelidir.

Gabin ile İlgili Yargıtay Kararları:

T.C. YARGITAY 1. HUKUK DAİRESİ E. 2012/10938 K. 2012/10436 T. 01.10.2012:

Gabinden söz edilebilmesi için objektif unsur olan aşırı orantısızlıkla birlikte bir tarafın darda kalma, tecrübesizlik, düşüncesizlik hallerinin bulunması ve diğer tarafın da yararlanmak, sömürmek kastını taşıması şeklinde iki subjektif unsurun gerçekleşmesi gerekmektedir. Gabinin varlığı sömürülene 1 yıllık hak düşürücü süre içerisinde sözleşmeyle bağlı olmadığını bildirmek ve iptal davası açmak hakkı tanıyıp iddiasını her türlü delille ispat ile verdiklerini geri isteme hakkı tanır. Bununla birlikte gabin davası sürecinde öncelikle objektif unsurların üzerinde durulmalı, objektif unsur ispatlandığı takdirde kişilik, yaş, sağlık durumu, ekonomik gücü gibi subjektif unsurlar derinliğine araştırılmalıdır.

T.C. Yargıtay 1. Hukuk Dairesi Esas No:2014/2376 Karar No:2015/3233 K. Tarihi:4.3.2015:

Miras bırakanın ölüm tarihine bakıldığında terekesi elbirliği mülkiyetine tabiidir. Davada davacı dışında başka mirasçılar da bulunmaktadır. Terekeye karşı açılan mülkiyetten kaynaklanan haksız fiil niteliğindeki ehliyetsizlik, vekaletin kötüye kullanılması, hata, hile, gabin gibi davalarda tüm mirasçıların bir arada hareket etmesi, davayı birlikte açmaları yahut mirasçılardan birinin terekeye aide şeklinde dava açması halinde de tüm mirasçıların davada temsil edilmesi gerekmektedir. Ancak somut olayda davacılar hata-hile-gabin nedenlerine dayalı dava açmış olsa da davanın dinlenme olanağının bulunduğunu söylemek mümkün değildir.

T.C. Yargıtay 4.Hukuk Dairesi 25.1.1949 T. 1949/611 E. 1949/231 K.:

“Dava: Gabin, hata ve hile sebebi ile sözleşmenin feshi talebinden ibaret bulunmasına göre her biri Borçlar Kanunu’nun başka başka hükümlerine tabi gabin, hata ve hileden hangisine istinat ettiği davacıdan sorularak davası tavzih ettirilmek ve ondan sonra duruşma yapılmak lazımdır. Hükmün BOZULMASINA,”

Aşağıdaki çalışmalarımız da ilginizi çekebilir;

Culpa In Contrahendo Nedir? | İzmir Avukat

Culpa In Contrahendo, latince sözleşme görüşmelerindeki kusurdan doğan sorumluluk anlamına gelmektedir. Dürüstlük kuralına dayanır. Tarafların sözleşmenin kurulması sırasında, sözleşme benzeri güven ilişkisine dayanan özen gösterme, aydınlatma ve koruma yükümlülüklerini ifade eder.

Culpa In Contrahendo ilkesi, Türk Borçlar Kanunu kapsamında düzenlenmemiş olmakla birlikte, doktrinde Türk Medeni Kanunu Madde 2 kapsamında yürürlük alanı bulduğu ifade edilmektedir.

Türk Medeni Kanunu Madde 2 – “Herkes, haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken dürüstlük kurallarına uymak zorundadır. Bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını hukuk düzeni korumaz.”

İlgili Yargıtay Kararları

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi Esas: 2020/4933 Karar: 2021/2006

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 13.02.2013 tarihli, 2012/13-1220 Esas ve 2013/239 Karar sayılı ilamında ifade edildiği gibi, toplumsal hayatın hızla gelişmesi sonucu ortaya çıkan bazı hukuki sorunların çözümünü, klasik borç doğurucu sorumluluk kaynakları olarak nitelendirilen haksız fiil, sözleşme ve sebepsiz zenginleşme içerisinde bulabilmek her zaman mümkün değildir. Kanunların çözüm öngöremediği bu tür durumlar için öğretide yeni hukuki müessese ve sorumluluk türleri belirlenmesi yoluna gidilmiştir. Bu yeni belirlenen sorumluluk türlerinden olan sözleşme görüşmelerinden doğan sorumluluk (culpa in contrahendo), sözleşme görüşmeleri sırasında taraflardan birinin diğerine dürüstlük kuralına aykırı davranması nedeniyle ortaya çıkan sorumluluk olarak tanımlanabilir. Zira sözleşme görüşmelerine başlanmakla taraflar arasında hukuki ilişki, başka bir deyişle bir güven ilişkisi meydana gelmektedir. Bu güven ilişkisi, TMK m. 2’de ifade bulan dürüstlük kuralı uyarınca belli ölçüde karşı tarafın çıkarlarını gözetme, böylece bildirim, aydınlatma, boş yere güven vermeme, güveni boşa çıkarmama gibi birtakım özen yükümlülükleri doğurmaktadır. Bu özen yükümlülüklerine aykırılığa da sözleşmeden kaynaklanan borca aykırılığa ilişkin hükümler uygulanmaktadır.

Eldeki asıl davaya konu somut uyuşmazlığa gelindiğinde davacı-karşı davalı, davalı-karşı davacı ile imzalanacak sözleşmeye güvenerek birtakım yatırımlar yaptıklarını, ancak davalının distribütörlüğü başka bir şirkete verdiğini iddia ederek yapmış oldukları giderler ve yatırımlardan dolayı uğramış oldukları zararların tahsilini istemiştir. Tüm dosya kapsamı ve özellikle taraflar arasındaki e-mail yazışmaları dikkate alındığında, davacı-karşı davalının bir sözleşme akdedileceği güveni ile bazı harcamalar ve yatırımlar yaptığı anlaşılmaktadır. Yukarıdaki açıklamalar bağlamında davacı-karşı davalının taleplerine sözleşme görüşmelerinden doğan sorumluluk kurallarıyla bakılması gerekmektedir. Böyle bir durumda davacı-karşı davalı, sözleşme akdedileceği güveni ile yaptığı, doğrudan uygun illiyet bağı içerisinde olup gerekli harcamalardan doğan zararlarını isteyebilir. Karşı dava bakımından da davalı-karşı davacı, davasına dayanak kıldığı alacaklarının varlığını usulüne uygun delillerle ispat etmelidir.

Konuya ilişkin hukuki danışmanlık almak için uzman ekibimiz ile Contact page.

Aşağıdaki çalışmalarımız da ilginizi çekebilir;

Menfaat Çatışması Nedir? | İzmir Avukat

Menfaat Çatışması Nedir?

Çıkar çatışması, kişisel çıkarlar ile mesleki görev veya sorumluluklar arasındaki çatışma nedeniyle bir kurum veya bireyin güvenilemez hale gelmesi ile ortaya çıkar. Böyle bir çatışma, bir kişinin para, statü, bilgi, ilişkiler veya itibar gibi bir çıkarı olduğunda gerçekleşir. Söz konusu çıkarları sebebi ile çıkar çatışması yaşayan kişinin eylemlerinin tarafsız olup olamayacağını şüpheli hale gelmektedir. Böyle bir durum ortaya çıktığında, genellikle tarafların süreçden ayrılmaları talep edilir. Hatta, menfaat çatışmasının olduğu durumlarda süreçten çıkmak genellikle yasal olarak zorunludur.

Bir başka ifade ile menfaat çatışması, avukatın savunmakta olduğu kişilerin çıkarlarının birbiri ile uyuşmaması ve bir tarafa ilişkin süreçlerinde diğerine zarar verme ihtimali bulunması halinde ortaya çıkan bir durumdur. Avukatlık Kanunu ile düzenlenmiştir.

Menfaat Çatışmasına İlişkin Yasal Mevzuat

Avukatlık Kanunu
Madde 38 – Avukat;
a) Kendisine yapılan teklifi yolsuz veya haksız görür yahut sonradan yolsuz veya haksız olduğu kanısına varırsa,
b) Aynı işte menfaati zıt bir tarafa avukatlık etmiş veya mütalaa vermiş olursa,
c) (Değişik : 2/5/2001 – 4667/26 md.) Evvelce hâkim, hakem, Cumhuriyet savcısı, bilirkişi veya memur olarak o işte görev yapmış olursa,
d) Kendisinin düzenlediği bir senet veya sözleşmenin hükümsüzlüğünü ileri sürmek durumu ortaya çıkmışsa,
e) (İptal)
f) Görmesi istenilen iş, Türkiye Barolar Birliği tarafından tespit edilen mesleki dayanışma ve düzen gereklerine uygun değilse,
Teklifi reddetmek zorunluğundadır.

Türkiye Barolar Birliği Meslek Kuralları

Madde 36- Bir anlaşmazlıkta taraflardan birine hukuki yardımda bulunan avukat, yararı çatışan öbür tarafın vekaletini alamaz, hiçbir hukuki yardımda bulunamaz. Ortak büroda çalışan avukatlar da, yararları çatışan kimseleri temsil etmemek kuralı ile bağlıdırlar.

Türkiye Arabulucular Etik Kuralları

Menfaat İlişkisi veya Çatışması

Madde 4- (1) Arabulucu ile taraflar arasında herhangi bir menfaat ilişkisi veya çatışması bulunmamalıdır. Arabulucu, taraflar ile arasında menfaat ilişkisi veya çatışması bulunduğu görünümü ver mekten kaçınmalıdır. (2) Arabulucu ile taraflar arasındaki menfaat ilişkisi veya çatışması, tarafların arabuluculuğa başvurmasından sonra ortaya çıkabileceği gibi; arabulucu ile taraflar arasındaki mevcut veya geçmişteki, kişisel ya da mesleki herhangi bi r ilişkiden dolayı önceden de var olabilir. (3) Arabulucu, arabuluculuk sürecini yürütmesi bakımından, iyi niyetli üçüncü bir kişinin, taraflar ile arasında doğmuş veya doğabilecek bir menfaat ilişkisi veya çatışması bulunduğunu düşünmesine yol açacak bir olay olup olmadığını belirlemek üzere makul bir araştırma ve ebilir. inceleme yapmalıdır. Arabulucunun, taraflar ile arasında doğmuş veya doğabilecek bir menfaat ilişkisi veya çatışmasını ortaya çıkarmak için yapacağı araştırma, somut olayın koşullarına göre değiş (4) Arabulucu, kendisi tarafından makul koşullarda bilinebilecek ve tarafsızlığı hakkında şüphe uyandırabilecek, doğmuş veya doğabilecek menfaat ilişkisi veya çatışmaları hakkında, mümkün olan en kısa sürede tarafları bilgilendirmelidir. (5) Arabu lucu ile taraflar arasındaki doğmuş veya doğabilecek menfaat ilişkisi veya çatışması, arabulucunun tarafsızlığına ve arabuluculuk sürecine açıkça zarar verecek nitelikteyse; arabulucu, tarafların aksi yöndeki talepleri ve anlaşmasına bakılmaksızın, arabulu reddetmeli ve hangi aşamada olursa olsun arabuluculuktan çekilmelidir. culuk teklifini (6) Arabulucu, bu sıfatla görev yaptığı uyuşmazlık ile ilgili olarak açılan davada, daha sonra, avukat olarak görev üstlenemez. Ancak, taraflar açık ve yazılı onayları i le birlikte talep ederlerse, açılan tahkim yargılamasında hakemlik yapabilir.

Türkiye Barolar Birliği Disiplin Kurulu Kararları

Avukat bilmeden menfaati zıt taraflara avukat olduğunu öğrendiğinde, makul bir süre içinde derhal iki vekillikten birine usulüne uygun olarak son vermelidir. Doğru olan davranış vekaletten çekilme de değil, tamamen işin reddidir.
• Türkiye Barolar Birliği Disiplin Kurulu’nun 21.06.2003 gün ve 2003/87 esas, 2003/202 karar sayılı kararı:
“… Şikayetli … Sulh Ceza Mahkemesi’nin 1997/88 esas sayılı dosyasının 9.09.1997 tarihli duruşmasında her iki dosyadaki …’nin aynı şahıs olduğunu öğrenmesine karşın, aradan uzun bir müddet geçtikten sonra 07.04.1999 tarihli duruşmada … Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 1997/437 sayılı dosyasında vekillikten çekildiğini bildirmiştir. Bu durumda şikayetli avukat, makul bir süre içinde derhal iki vekillikten birine usulüne uygun olarak son vermeli, kamunun avukatlık mesleğine olan güven ve itibarını sarsmamalıdır. Bu nedenle Disiplin Kurulu’nun yaptığı hukuksal değerlendirme isabetli bulunmamış, …disiplin cezası tayini gerekmiştir.”

Avukat, menfaat çatışması olan işte, her iki tarafın da haberdar olması, hatta rıza gösterilmesi halinde bile menfaati zıt olan tarafın vekaletini alamaz.
• Türkiye Barolar Birliği Disiplin Kurulu’nun 21.01.2006 gün ve 2005/378 esas, 2006/11 karar sayılı kararı:
“… Dosyadaki bilgi ve belgelerden, şikayetli avukatın, … İcra Müdürlüğü’nün 20023/712 esas sayılı icra dosyasında 12.06.2003 tarihli vekaletname ile …’un vekilliğini üstlendiği, … İcra Müdürlüğü’nün 2003/3561 esas sayılı icra dosyasında ise 19.06.2003 tarihi itibariyle … vekilliğini üstlenmiş olduğu, … Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 2003/228 esas sayılı dosyasın da davalı … vekili olarak 07.10.2004 tarihine kadar vekillik görevini yaptığı, … Aile Mahkemesi’nin 2003/165 esas sayılı dosyasında da 26.05.2003 tarihi itibariyle …’ın vekili olduğu, …’ın yazılı belge ile şikayetli avukatın … vekili olmasına muvafakatinin bulunduğu, böylece şikayetli avukatın, birbirinin devamı niteliğinde olmakla aynı iş niteliğinde olan ve aynı zaman dilimi içindeki başlatılan icra takipleri ve muvazaa nedeniyle açılmış tapu iptali davalarında, menfaati zıt taraflara avukatlık yaptığı anlaşılmıştır.
Menfaati zıt olan diğer tarafın vekaletinin alınması, avukatlık mesleğine duyulan güveni ihlal ettiğinden yasa koyucu böyle bir düzenlemeye gitmek ihtiyacını duymuştur. Avukat, menfaat çatışması olan işte, her iki tarafın da haberdar olması, hatta olayımızdaki gibi rıza gösterilmesi halinde bile menfaati zıt olan tarafın vekaletini alamaz. Aksi takdirde, taraflardan her biri yeterli savunulmadığı duygusuna kapılır ki, bu da avukata duyulması gereken güveni kökten sarsar.

Kaynak: Avukatlık Disiplin Hukuku, Av. M. Haşim Mısır

Yargıtay Kararları

“Aralarında menfaat çatışması bulunan ve birinin savunmasının diğer sanığın savunmasında zaafiyet yaratacağı açık olduğunda, sanıkların aynı müdafi tarafından savunulması hukuka aykırıdır.” ( CGK 14.06.2011, 1-44/122)

Konuya ilişkin hukuki danışmanlık almak için ekibimiz ile Contact page.

Aşağıdaki çalışmalarımız da ilginizi çekebilir;

Görevli Mahkeme Nedir? | İzmir Avukat

Görevli mahkeme, dava şartı olup bir davaya bakmakta görevli olan mahkemenin adına verilen isimdir. Dava açılacağı zaman dikkat edilmesi gereken iki temel usuli şart vardır. Bunlardan biri uyuşmazlığa hangi mahkemenin bakacağı yani hangi mahkemenin görevli olduğu; diğeri ise hangi yer mahkemesinin bakacağı yani hangi mahkemenin yetkili olduğu hususudur.

Örneğin İzmir’de bulunan bir taşınmaza ilişkin ortaklığın giderilmesi konulu dava açılacaksa, usul kuralları uyarınca İzmir’deki(yetki) Sulh Hukuk mahkemeleri(görev) görevli ve yetkili olacaktır.

6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda görevin belirlenmesi ve niteliği düzenlenmiştir. Buna göre: MADDE 1- (1) ”Mahkemelerin görevi, ancak kanunla düzenlenir. Göreve ilişkin kurallar, kamu düzenindendir.”  Denilmiştir.

Asliye hukuk mahkemelerinin görevi

MADDE 2- (1) Dava konusunun değer ve miktarına bakılmaksızın malvarlığı haklarına ilişkin davalarla, şahıs varlığına ilişkin davalarda görevli mahkeme, aksine bir düzenleme bulunmadıkça asliye hukuk mahkemesidir. (2) Bu Kanunda ve diğer kanunlarda aksine düzenleme bulunmadıkça, asliye hukuk mahkemesi diğer dava ve işler bakımından da görevlidir.

 Sulh hukuk mahkemelerinin görevi

MADDE 4- (1) Sulh hukuk mahkemeleri, dava konusunun değer veya tutarına bakılmaksızın; a) Kiralanan taşınmazların, 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununa göre ilamsız icra yoluyla tahliyesine ilişkin hükümler ayrık olmak üzere, kira ilişkisinden doğan alacak davaları da dâhil olmak üzere tüm uyuşmazlıkları konu alan davalar ile bu davalara karşı açılan davaları, b) Taşınır ve taşınmaz mal veya hakkın paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine ilişkin davaları, c) Taşınır ve taşınmaz mallarda, sadece zilyetliğin korunmasına yönelik olan davaları, ç) Bu Kanun ile diğer kanunların, sulh hukuk mahkemesi veya sulh hukuk hâkimini görevlendirdiği davaları görürler.” şeklinde düzenlenmiştir.

Görev, dava olunan şeyin değerine göre belirtilmiş ise, görevli mahkemenin tespitinde, davanın açıldığı gündeki değer esas tutulmak üzere, aşağıdaki maddeler hükümleri uygulanır. Faiz, icra tazminatı ve giderler görevin tespitinde hesaba katılmaz.

Görev Kurallarının Hukuki Niteliği

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun ilk maddesine göre görev kurallarının kamu düzeninden olduğunu belirtmiştik. Bu sebeple mahkemelerin görevli olması dava şartıdır. Mahkeme yargılamanın her aşamasında görevli olup olmadığını resen inceleyebilir. İdari birtakım işlemlerle işlerin başka mahkemelerin görev alanına sokulması veya kanunen mahkemelerin görev alanına giren bir hususun idari makamlara bırakılması mümkün değildir.

Bununla ilgili olarak mahkemeler açılan davanın görevli mahkemede açılıp açılmadığını re’sen incelediği gibi; taraflar da açılan davada görevli mahkemeye ilişkin hata yapılmışsa yargılamanın her aşamasında mahkemeye görevsiz olduğu yönünde itirazda bulunabilir. İstinaf ve temyiz aşamalarında ilk derece mahkemesinin görevli olup olmadığı kendiliğinden incelenir. Görev kurallarına aykırılık mutlak bir istinaf ve temyiz sebebidir.

Görev kurallarının kamu düzenine ilişkin olmasının bir sonucu da, görev konusunda tarafların sözleşme (görevli mahkemeye ilişkin sözleşme) yapamamalarıdır. Dava şartlarının yargılama esnasından ileri sürülmesine ve incelenmesine ilişkin genel düzenleme görev bakımından da uygulanmaktadır. Buna göre görevsiz olduğunu resen veya taraflardan birinin buna ilişkin itirazı üzerine tespit eden mahkeme davayı, usule ilişkin nihai karar ile görevsizlik kararı vererek reddeder.

 Mahkeme tarafların görev yönünden yaptığı itirazını reddederse davanın esasına dair incelemeye başlar. Görev itirazının reddine karşı tek başına istinaf yoluna başvurulamaz. Görevsizlik itirazının reddine karşı, esas hükümle birlikte istinaf yoluna başvurulabilir.

Görevsizlik Kararı İncelenmesi

Görevsizlik veya yetkisizlik kararı üzerine yapılacak işlemler kanunun 20. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre:

MADDE 20- (1) Görevsizlik veya yetkisizlik kararı verilmesi hâlinde, taraflardan birinin, bu karar verildiği anda kesin ise tebliğ tarihinden, süresi içinde kanun yoluna başvurulmayarak kesinleşmiş ise kararın kesinleştiği tarihten; kanun yoluna başvurulmuşsa bu başvurunun reddi kararının tebliğ tarihinden itibaren iki hafta içinde kararı veren mahkemeye başvurarak, dava dosyasının görevli ya da yetkili mahkemeye gönderilmesini talep etmesi gerekir. Aksi takdirde dava açılmamış sayılır ve görevsizlik veya yetkisizlik kararı veren mahkemece bu konuda resen karar verilir. (2) Dosya kendisine gönderilen mahkeme, kendiliğinden taraflara davetiye gönderir.

Bazı durumlarda da görev ve yetki konusunda mahkemeler birbiri ile çelişebilir veya davaya bakması gereken mahkemenin bir sebeple davayı yürütmesinde engel meydana gelebilir. Bu durumlarda yargı yerinin tespit edilerek görev veya yetki yönünden davanın yönetilmesi gerekir .

 Yargı yerinin belirlenmesini gerektiren sebepler kanunda aşağıdaki şekilde sayılmıştır:

MADDE 21- (1) Aşağıdaki hâllerde, davaya bakacak mahkemenin tayini için yargı yeri belirlenmesi yoluna başvurulur: a) Davaya bakmakla görevli ve yetkili mahkemenin davaya bakmasına herhangi bir engel çıkarsa b) İki mahkeme arasında yargı çevrelerinin sınırlarının belirlenmesi konusunda bir tereddüt ortaya çıkarsa c) İki mahkeme de görevsizlik kararı verir ve bu kararlar kanun yoluna başvurulmaksızın kesinleşirse ç) Kesin yetki hâllerinde, iki mahkeme de yetkisizlik kararı verir ve bu kararlar kanun yoluna başvurulmaksızın kesinleşirse yargı yolunun belirlenmesi talep edilmelidir.

Yukarıda Görevsizlik kararı üzerine izlenecek adımlara ilişkin anlatımlarımızı  kanun maddeleri ile sıralayacak olursak:

 Görevsizlik kararı veren mahkeme dosyanın talep üzerine görevli mahkemeye gönderilmesine karar verebilir. Ancak görevsizlik kararı kesinleşmeden, dosya görevli mahkemeye gönderilmez. Görevsizlik kararı kesinleştiği tarihten itibaren iki hafta içinde görevsizlik kararı veren mahkemeye başvuran davacı dosyanın görevli mahkemeye gönderilmesini talep etmelidir. Aksi takdirde, bu mahkemece davanın açılmamış sayılmasına karar verilir (HMK m.20/1). Dosya kendisine gönderilen mahkeme, kendiliğinden taraflara davetiye gönderir.

Davanın konusuz kalması sebebiyle davanın esası hakkında bir karar verilmesine gerek bulunmayan hallerde, hâkim, davanın açıldığı tarihteki tarafların haklılık durumuna göre yargılama giderlerini takdir ve hükmeder (HMK m.331/1)

Görevsizlik, yetkisizlik veya gönderme kararından sonra davaya bir başka mahkemede devam edilmesi halinde, yargılama giderlerine o mahkeme hükmeder. Görevsizlik, yetkisizlik veya gönderme kararından sonra davaya bir başka mahkemede devam edilmemiş ise talep üzerine davanın açıldığı mahkeme dosya üzerinden bu durumu tespit ile davacıyı yargılama giderlerini ödemeye mahkûm eder (HMK m.331/2).

Davanın açılmamış sayılmasına karar verilen hallerde yargılama giderleri davacıya yükletilir (HMK m.331/3).

Görevsizlik Kararı Üzerine Yapılacak İşlemler

Esasa ilişkin verilen nihai kararlar bakımından istinaf yolunun açık olduğu davalarda verilen görevsizlik kararlarına karşı istinaf yolu açıktır. Görevsizlik kararının istinaf incelemesi sonucunda doğru bulunması durumunda bu karar kesinleşir. Görevsizlik kararı aynı zamanda süresi içinde istinaf yoluna müracaat edilmemesi veya kanun yolundan feragat edilmesi üzerine de kesinleşir.

 Görevsizlik kararı verilmesi durumunda taraflardan birinin süresi içinde kanun yoluna başvurmaması ya da başvuramaması üzerine kesinleşmiş ise kararın kesinleştiği tarihten eğer kanun yoluna başvurulmuşsa bu başvurunun reddi tarihinden itibaren iki hafta içerisinde kararı veren mahkemeye başvuru yapılarak dava dosyasının görevli mahkemeye gönderilmesinin talep edilmesi gerekir. Aksi takdirde bu mahkemece davanın açılmamış sayılmasına karar verilir.

Görevsizlik kararı kesinleşmesinden iki hafta içinde yapılan bu talep yeni bir dava açmak anlamına gelmez. Bu talep görevsiz mahkemede açılmış bulunan davanın devamına yöneliktir. Dosya kendisine gönderilen mahkemede davaya devam edilmesi durumunda taraf usul işlemleri geçerlidir ve tekrar yapılması gerekmez. Ancak görevsiz mahkemede yapılmış olan mahkeme usul işlemleri kural olarak geçersizdir. Davaya bakmakta olan görevli mahkemenin bu işlemleri tekrarlaması gerekir. Bu işlemlere örnek olarak keşif, tanık dinlenmesi, bilirkişi raporunun değerlendirilmesi verilebilir.

Görevli Mahkemenin Tespitinde Yargıtay Kararı Örnekleri

Yargıtay 20. Hukuk Dairesi – Karar: 2016/7946

4721 Sayılı Türk Medenî Kanununun uyarınca, haklı bir sebebe dayanmak kaydıyla, adın değiştirilmesi hâkimden istenebilir. Diğer yandan 5490 Sayılı Nüfus Hizmetleri Kanununun 36. maddesinin 1/a bendinde 1/a bendinde, nüfus kayıtlarına dair düzeltme davalarının düzeltmeyi isteyen şahısların yerleşim yeri adresinin bulunduğu yerdeki görevli asliye hukuk mahkemesinde açılacağı hükme bağlanmıştır. Aynı Kanunun ( b ) fıkrasında ise ad ve soyada dair düzenleme bulunmaktadır.

Yargıtay 20. Hukuk Dairesi – Karar: 2016/6743

Antalya 10. Asliye Hukuk Mahkemesi taraflar arasındaki ihtilafın 6502 Sayılı TKHK kapsamında kaldığı gerekçesiyle görevsizlik kararı vermiştir. Antalya 1. Tüketici Mahkemesi uyuşmazlık konusu bağımsız bölümün konut veya tatil amaçlı taşınmaz niteliğinde olmayıp, depolu dükkan olduğu ve 6502 Sayılı Kanun kapsamında mal vasfında olmayıp davacının yasa kapsamında tüketici konumunda bulunmadığı gerekçesiyle görevsizlik kararı vermiştir.

Dosya kapsamından; davacı vekilinin, davacının davalı taraftan daire satın aldığı, ancak davalı yüklenicinin sözleşmede belirtilen tarihte bağımsız bölümü teslim etmediği, gecikme olması ve oturma izni alınamaması sebebiyle taşınmazın kiraya da verilemediği, bu sebeplerle davacının uğradığı gelir kaybının tahsili amacıyla yapılan icra takibine davalının itiraz ettiğini ileri sürerek itirazın iptalini talep ettiği anlaşılmıştır.Somut olayda, davacı, davalı ile aralarında taşınmaz alım satımına dair düzenlenen sözleşme gereğince taşınmazların zamanında teslim edilmediği iddiasıyla, uğradığı gelir kaybının tazminini talep ettiği ve tüketici sıfatı taşımayan davacının, tacir de olmadığı anlaşılmaktadır. Buna göre uyuşmazlığın, genel hükümler çerçevesinde asliye hukuk mahkemesinde görülüp sonuçlandırılması gerekmektedir.

Konuya ilişkin hukuki danışmanlık almak için uzman ekibimiz ile Contact page.

Aşağıdaki çalışmalarımız da ilginizi çekebilir;